Luật tố tụng hình sự Việt Nam: quyền của bị can và vai trò luật sư bảo vệ

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, luật tố tụng hình sự Việt Nam giúp giải quyết các vụ án hình sự, nhằm đảm bảo công lý được thực thi, đồng thời bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Việc nắm vững kiến thức pháp luật về lĩnh vực này là một lá chắn quan trọng để đảm bảo quyên lợi cho chính bản thân. 

Luật tố tụng hình sự Việt Nam giúp giải quyết các vụ án hình sự

Các giai đoạn chính trong thủ tục tố tụng hình sự

Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng, từ khi có dấu hiệu tội phạm cho đến khi bản án có hiệu lực pháp luật, đảm bảo nguyên tắc “Không ai bị coi là có tội khi chưa có bản án kết tội của Tòa án có hiệu lực pháp luật”. Thủ tục tố tụng hình sự được chia thành 5 giai đoạn cốt lõi, mỗi giai đoạn đều có những quy tắc và quyền lợi riêng mà bị can cần được tư vấn:

1. Tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố: xác định có dấu hiệu tội phạm hay không.
2. Khởi tố, điều tra: cơ quan điều tra thu thập chứng cứ, xác định hành vi phạm tội và người thực hiện hành vi đó. Người bị khởi tố chính thức được gọi là bị can.
3. Truy tố: Viện kiểm sát xem xét hồ sơ điều tra, quyết định truy tố bị can trước tòa án.
4. Xét xử: Tòa án nhân dân tiến hành xét xử sơ thẩm. Người bị truy tố lúc này gọi là bị cáo.
5. Thi hành án và xét xử phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm: Áp dụng hình phạt và xem xét lại bản án theo trình tự đặc biệt.

Quyền của bị can theo luật tố tụng hình sự việt nam

Hiểu rõ kiến thức pháp luật là công cụ tự vệ hợp pháp

Theo quy định tại Điều 60 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, Bị can là người đã bị khởi tố về hình sự. Việc nắm rõ quyền của bị can không chỉ là việc hiểu rõ kiến thức pháp luật đơn thuần, mà còn là công cụ tự vệ hợp pháp trước các hoạt động của cơ quan tố tụng.

Quyền được biết tội danh (khoản 1)

Bị can phải được thông báo về quyết định khởi tố, được nhận quyết định này, và được biết rõ mình bị khởi tố về tội danh, điều khoản nào trong Bộ luật Hình sự. Đây là cơ sở để bị can và luật sư xây dựng chiến lược bào chữa, vì nếu không biết bị buộc tội gì, việc bào chữa trở nên vô nghĩa.

Quyền trình bày lời khai, đưa ra chứng cứ (khoản 3)

Bị can có quyền tự mình trình bày lời khai, đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu và đề nghị triệu tập người làm chứng. Luật pháp cho phép bị can chủ động tham gia vào quá trình chứng minh, không phải chỉ thụ động chờ đợi kết quả điều tra.

Quyền được bào chữa và nhờ người bào chữa (khoản 4)

Bị can có quyền tự bào chữa hoặc nhờ người bào chữa (Luật sư, bào chữa viên nhân dân, Trợ giúp viên pháp lý). Đây là quyền hiến định quan trọng nhất, đảm bảo tính công bằng trong tố tụng. Quyền này phải được thực hiện từ khi có quyết định khởi tố bị can.

Quyền được đọc, ghi chép tài liệu sau kết thúc điều tra (khoản 5)

Sau khi kết thúc điều tra, bị can hoặc người bào chữa có quyền được đọc, ghi chép bản sao hoặc bản trích lục tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc buộc tội và gỡ tội của mình, giúp bị can và luật sư nắm rõ căn cứ buộc tội của Cơ quan điều tra trước khi Viện kiểm sát ra quyết định truy tố.

Quyền được khiếu nại, tố cáo (khoản 8)

Bị can có quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của Cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, hoặc tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của họ. Đảm bảo Cơ quan tố tụng phải tuân thủ nghiêm ngặt thủ tục tố tụng hình sự và không được lạm dụng quyền hạn.

Quyền đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng (khoản 6)

Bị can có quyền đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng (Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán) nếu có căn cứ cho rằng họ không khách quan hoặc vi phạm quy định về cấm tiến hành tố tụng.

Quyền được bồi thường thiệt hại (khoản 9)

Bị can, nếu sau này được cơ quan có thẩm quyền xác định là oan sai và đã phải chịu thiệt hại do hành vi tố tụng trái pháp luật gây ra, có quyền được Nhà nước bồi thường theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước nhằm đảm bảo nguyên tắc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.

Vai trò của luật sư bảo vệ trong luật tố tụng hình sự việt nam

Luật sư bảo vệ giúp can thiệp sớm để có thể thay đổi toàn bộ cục diện vụ án

Trong quá trình Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam, luật sư bảo vệ giúp can thiệp sớm để có thể thay đổi toàn bộ cục diện vụ án, từ giai đoạn điều tra cho đến khi xét xử. Không có Luật sư, quyền của bị can dễ dàng bị lãng quên hoặc không được thực thi đầy đủ.

Đảm bảo quyền lợi ngay từ giai đoạn ban đầu

Thời điểm quan trọng nhất trong thủ tục tố tụng hình sự thường là 48 giờ đầu tiên sau khi bị tạm giữ, khi bị can có thể đưa ra những lời khai quan trọng nhất. Luật sư là người duy nhất có khả năng đảm bảo bị can được thực hiện quyền im lặng và quyền không tự buộc tội.

• Tư vấn về quyền: Hướng dẫn Bị can về quyền của bị can trong quá trình hỏi cung, giúp họ tránh bị áp lực hoặc đưa ra những lời khai bất lợi.
• Tham gia hỏi cung: Luật sư có quyền tham gia ngay từ khi Cơ quan điều tra bắt đầu lấy lời khai, đảm bảo tính hợp pháp của quá trình này.

Thu thập, cung cấp chứng cứ gỡ tội

Khác với Cơ quan điều tra, Luật sư có trách nhiệm chứng minh sự vô tội, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự hoặc các tình tiết có lợi khác cho Bị can.

• Tìm kiếm nhân chứng: Tích cực tìm kiếm nhân chứng, vật chứng có thể chứng minh sự ngoại phạm hoặc tình tiết giảm nhẹ.
• Yêu cầu đối chất, giám định: Thay mặt Bị can đưa ra các yêu cầu giám định khoa học hoặc đối chất giữa các lời khai mâu thuẫn.
• Phân tích pháp lý chuyên sâu: Dựa trên khai thác kiến thức pháp luật và kinh nghiệm, Luật sư phân tích hồ sơ, tìm ra sai sót về mặt thủ tục hoặc chứng cứ buộc tội của Cơ quan điều tra, từ đó đưa ra yêu cầu loại trừ chứng cứ bất hợp pháp.

Xây dựng chiến lược bào chữa hiệu quả

• Đánh giá mức độ rủi ro: Phân tích kỹ lưỡng các tình tiết, đưa ra dự đoán về khung hình phạt, giúp Bị can và gia đình có sự chuẩn bị tâm lý và tài chính.
• Đàm phán/Hoà giải (trong giới hạn pháp luật): Trong một số trường hợp, Luật sư có thể đại diện Bị can thực hiện việc bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả, tạo tình tiết giảm nhẹ, hoặc làm việc với Viện kiểm sát về việc áp dụng thủ tục rút gọn, giảm nhẹ khung hình phạt.
• Tranh luận tại Tòa: Đây là thời điểm vai trò luật sư bảo vệ được thể hiện rõ ràng nhất, khi Luật sư đưa ra các luận cứ pháp lý chặt chẽ, bảo vệ Bị can/Bị cáo trước Hội đồng xét xử.

XEM THÊM: Hỗ trợ pháp lý hình sự: Bảo vệ quyền lợi, giảm thiểu rủi ro pháp lý

Những sai lầm phổ biến khi tham gia thủ tục tố tụng hình sự

Những sai lầm nghiêm trọng trong quá trình tố tụng

Nhiều người, do thiếu kiến thức pháp luật, đã mắc phải những sai lầm nghiêm trọng trong quá trình tố tụng, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của chính họ.

Không gặp luật sư kịp thời

Sai lầm lớn nhất là chờ đến khi vụ án đã có kết luận điều tra hoặc chuyển sang giai đoạn truy tố mới tìm đến Luật sư. Việc Luật sư tham gia muộn sẽ khiến họ không thể kịp thời khắc phục những lời khai bất lợi hoặc chứng cứ đã được thu thập một cách vội vàng, thiếu căn cứ. Hãy liên hệ Luật sư ngay khi nhận được giấy triệu tập đầu tiên hoặc khi có bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam.

Tin tưởng tuyệt đối vào lời hứa “giảm nhẹ”

Trong quá trình hỏi cung, một số người có thể bị tác động để “thành khẩn khai báo” mà không cần có mặt luật sư, với lời hứa sẽ được giảm nhẹ tội. Mặc dù thành khẩn là tình tiết giảm nhẹ, nhưng việc khai báo thiếu cân nhắc, thừa nhận tội danh không đúng có thể gây ra hậu quả pháp lý nghiêm trọng hơn. Bị can có quyền tham khảo ý kiến Luật sư trước khi trả lời bất kỳ câu hỏi quan trọng nào.

Cung cấp thông tin không đầy đủ cho luật sư

Việc giấu giếm thông tin, dù là chi tiết nhỏ nhất, cũng có thể khiến chiến lược bào chữa của Luật sư bị đổ vỡ. Vai trò luật sư bảo vệ chỉ phát huy tối đa khi họ có được bức tranh toàn diện và trung thực nhất về vụ việc.

Khi Nào Cần Liên Hệ Công Ty Luật TNHH Hãng Luật Quốc Tế Tự Do?

Hãng Luật Quốc Tế Tự Do cung cấp dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp

Công ty Luật TNHH Hãng Luật Quốc Tế Tự Do, với sự điều hành của Luật sư Đặng Văn Dũng, cam kết cung cấp dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp và hiệu quả nhất trong lĩnh vực Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam. Hãy liên hệ với chúng tôi ngay lập tức trong các trường hợp sau:

• Khi có Giấy Triệu Tập (lần đầu): Dù chưa bị khởi tố, việc được mời làm việc liên quan đến một vụ án hình sự có thể là dấu hiệu bạn sắp trở thành người bị buộc tội. Chuẩn bị pháp lý từ sớm là cực kỳ quan trọng.
• Khi có người thân bị Tạm giữ/Bị bắt: Đây là thời điểm cấp bách nhất để Luật sư can thiệp, đảm bảo quyền của bị can không bị xâm phạm ngay từ đầu.
• Khi hồ sơ chuẩn bị chuyển sang Viện Kiểm sát: Cần đánh giá lại toàn bộ chứng cứ để chuẩn bị cho giai đoạn truy tố và xét xử, lúc này vai trò luật sư bảo vệ là then chốt.
• Khi bạn hoặc người thân bị kết án Sơ thẩm: Cần tư vấn ngay về khả năng kháng cáo, chuẩn bị cho thủ tục Phúc thẩm, nơi Luật sư sẽ tập trung vào các tình tiết, chứng cứ mới hoặc sai sót tố tụng.

Với kinh nghiệm dày dặn trong kiến thức pháp luật và thực tiễn tố tụng tại Đồng Nai và các tỉnh thành lân cận, chúng tôi cam kết bảo vệ công bằng và lợi ích hợp pháp của khách hàng.

Câu hỏi thường gặp về luật tố tụng hình sự Việt Nam

Hãng Luật Quốc Tế Tự Do đảm bảo rằng mọi thủ tục tố tụng hình sự đều được tiến hành hợp pháp

Người thân tôi bị tạm giữ, tôi phải làm gì ngay lập tức?

Việc quan trọng nhất là phải tìm hiểu chính xác Cơ quan nào đang tạm giữ và tội danh sơ bộ. Sau đó, lập tức liên hệ với Luật sư để tiến hành các thủ tục tham gia tố tụng. Thời gian là yếu tố quyết định, đặc biệt trong vòng 48 giờ đầu tiên. Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam quy định Luật sư có quyền gặp người bị tạm giữ/bị can ngay sau khi hoàn tất thủ tục đăng ký.

Bị can có bắt buộc phải có Luật sư không?

Quyền của bị can là được bào chữa, nhưng không bắt buộc phải có Luật sư (trừ các trường hợp bắt buộc phải có người bào chữa theo Điều 76 Bộ luật Tố tụng Hình sự, ví dụ: người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về thể chất/tâm thần). Tuy nhiên, để đảm bảo tốt nhất quyền lợi của mình, việc có Luật sư là điều rất nên làm.

Nếu bị can không đồng ý với lời khai của mình trong biên bản hỏi cung thì làm thế nào?

Bị can có quyền ghi ý kiến không đồng ý vào cuối mỗi trang hoặc cuối Biên bản hỏi cung. Luật sư sẽ dựa vào chi tiết này để lập luận về tính hợp pháp của biên bản hỏi cung trong giai đoạn sau. Đây là một quyền quan trọng của bị can mà vai trò luật sư bảo vệ sẽ giúp họ thực hiện.

Thời hạn tạm giam tối đa theo Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam là bao lâu?

Thời hạn tạm giam phụ thuộc vào khung hình phạt của tội danh và giai đoạn tố tụng.

• Điều tra: Tối đa từ 3 tháng đến 4 tháng, có thể gia hạn thêm (tùy theo loại tội).
• Truy tố: Tối đa 50 ngày (Viện kiểm sát).
• Xét xử: Tối đa 45 ngày (Tòa án).

Việc hiểu biết kiến thức pháp luật tự thân có đủ để tự bào chữa không?

Mặc dù hiểu rõ kiến thức pháp luật là cần thiết, nhưng lĩnh vực Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam rất phức tạp, đòi hỏi kinh nghiệm thực tiễn sâu sắc về nghiệp vụ điều tra, truy tố, xét xử và cách thức tương tác với các cơ quan tố tụng. Kiến thức tự học khó lòng thay thế được kinh nghiệm của một Luật sư chuyên nghiệp.

Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam là bộ luật nền tảng, thiết lập một hệ thống pháp luật chặt chẽ nhằm cân bằng giữa việc đấu tranh phòng chống tội phạm và bảo vệ quyền của bị can. Công ty Luật TNHH Hãng Luật Quốc Tế Tự Do đảm bảo rằng mọi thủ tục tố tụng hình sự đều được tiến hành hợp pháp, và mọi quyền lợi của khách hàng được tôn trọng.

Thông tin liên hệ Hãng Luật Quốc Tế Tự Do

Công ty: Hãng Luật Quốc Tế Tự Do 

Hotline: 0901 109 768. 

Email: lsdangvandung@gmail.com.